برای تعریف ماهیت حساب ابتدا باید چند مفهم پایه ای و در عین حال بسیار مهم حسابدرای را به شما یادآوری نماییم. همانطور که می دانید مهمترین فرمول حسابداری را مورد زیر می دانیم.
دارایی = بدهی + سرمایه
حال به حساب هایی که در قسمت راست این معادله قرار می گیرند مانند موجودی نقد و موجودی بانک، موجودی کالا، دارایی ثابت و بهای تمام شده، حساب با ماهیت بدهکار گفته می شود.
اما به حساب هایی مانند حساب های پرداختی، تسهیلات، سرمایه و درآمد و فروش که در سمت چپ معادله قرار دارد حساب با ماهیت بستانکار گفته می شود.
اگر در حساب هایی با ماهیت بدهکار افزایشی رخ دهد در ستون بدهکار ثبت می شود و در صورت کاهش در حساب های با ماهیت بدهکار در ستون بستانکار ثبت خواهد شد. در صورتی که حساب هایی با ماهیت بستانکار افزایش داشته باشد آن را در ستون بستانکار ثبت خواهد شد و در صورت کاهش حساب های با ماهیت بستانکار را در ستون بدهکار ثبت می نماییم.
انواع ماهیت حساب ها در حسابداری
ماهیت ها اصولا به دو دسته ماهیت بستانکار و بدهکار تقسیم می شود؛ اما به چهار حالت مختلف تقسیم می شود.
• ماهیت بدهکار
به حساب های مانند دارایی های جاری، دارایی های ثابت، هزینه ها و بهار تمام شده کالا حساب هایی با ماهیت بدهکار گفته می شود. در واقع آنچه شرکت به عنوان دارایی کسب کرده و یا در گذشته خریداری نموده اند همگی ماهیت بدهکار دارند. حساب هایی که باعث کاهش دارایی های شرکت می شود ماهیت بدهکار دارند.
• ماهیت بستانکار
اما حساب هایی مانند بدهی های جاری، بدهی های بلند مدت، سرمایه و درآمد حساب هایی با ماهیت بستانکار می دانیم. به صورت کلی هر حسابی که باعث افزایش دارایی های شرکت شود مانند حساب های درآمد ماهیت بستانکار دارند.
انواع حساب و ماهیت آنها
ماهیت حسابها در حسابداری به چند دسته تقسیم می شود. در ادامه شما را بیشتر با انواع حساب ها و ماهیت آنها آشنا می کنیم.
• ماهیت حساب فروش
در شرکت های بازرگانی هر کالایی که فروش می رود، درآمدی کسب می شود. این درآمد حاصل از فروش کالا در حساب فروش یا فروش کالا درج می شود. اما حساب فروش چه نوع حسابی به شمار می آید؟ به معادل قیمت فروش کالاهایی که در طول دوره مالی به صورت نقد و نسیه به فروش رسیده اند حساب فروش گفته می شود. حساب فروش ماهیت بستانکار دارد و با ثبت یک سند بستانکار افزایش یافته و با ثبت بدهکار کاهش می یابد.
• ماهیت پیش پرداخت
اگر قبل از اینکه هزینه ای اتفاق بی افتد وجه کل هزینه به صورت یک جا پرداخت شود، این وجه در حسابی به نام حساب پیش پرداخت ثبت می شود. برای مثال می توان به اجاره 6 ماه آینده اشاره داشت. این هزینه در حساب پیش پرداخت ثبت می شود و در زمانی که 6 ماه به اتمام رسید، وجه از این حساب خارج می شود و به عنوان هزینه ثبت می شود. پس می توان گفت که حساب پیش پرداخت ماهیت بدهکار دارد. این نوع حساب به عنوان دارایی های جاری شناخته شده و یک حساب دائمی است.
• ماهیت درآمد
درآمدی که از راه فروش کالا و یا ارائه خدمات به دست می آید باعث افزایش سرمایه شرکت می شود. حساب درآمد ماهیت بستانکار دارد و به ثبت بستانکار افزایش خواهد یافت.
• ماهیت خرید
با خرید یک کالا در شرکت های بازرگانی و یا خرید هر کالایی در دیگر انواع شرکت در یک دوره مالی چه به صورت نقد انجام شود و چه به صورت نسیه در حساب خرید ثبت می شود. به عبارتی می توان گفت با خرید کالا یک سند بدهکار ثبت می شود. حساب خرید ماهیت بدهکار دارد و با هر ثبت بدهکار افزایش و با ثبت بستانکار کاهش می یابد.
• ماهیت حساب های دریافتی
مطالبات واحد تجاری شرکت اعم از فروش کالا، پرداخت مساعده، پرداخت وام و … حساب های دریافتی را نشان می دهند. حساب های دریافتی جزء دارایی ها به حساب می آید و از آنجایی که دارایی های شرکت ماهیت بدهکار دارند، حساب دریافتی نیز ماهیت بدهکار به خود می گیرد.
• حساب هایی با ماهیت دو گانه
این نوع حساب را می توان در سمت راست و یا چپ معادله حسابداری قرار داد و مانده را در پایان سال می تواند بدهکار و یا بستانکار باشد.
• حساب های فاقد ماهیت
این نوع حساب جنبه تعهدی دارد و تغییر در آنها به عنوان رویداد مالی به شمار نمی آید.
نحوه تشخیص ماهیت حسابها
برای شناخت ماهیت یک حساب در ابتدا باید به این نتیجه رسید که این حساب گیرنده ارزش است و یا ارزش دهنده است. اگر حسابی به شرکت ارزشی اضافه نمود این حساب ماهیت بستانکار خواهد داشت. اما اگر حسابی از ارزش شرکت چیزی کاست آن حساب ماهیت بدهکار دارد.
